معاد یکی از اصول و پایه های اساسی دین مقدس اسلام است. مساله معاد آنقدر گسترده است که مانند اقیانوسی ناپیدا کرانه تمام زندگی انسان را از آغاز تکلیف تا رسیدن به لقاء پروردگار متعال فرا می گیرد؛ اگرچه موج های خطرناکش از دور مشاهده می گردد ولی صدای دلنشین آن و زیبایی های دیگرش حس کنجکاوی انسان را بر می انگیزد. توجه به اصل معاد و جزئیات آن در روح انسان اثر سازنده ای می گذارد و در وجود او نیروی بازدارنده ای در مقابل گناهان و مفاسد اخلاقی ایجاد می کند به گونه ای که این دو او را به راه مستقیم می کشند و به سرمنزل سعادت می رسانند و برای همین است که قرآن کریم حساس ترین آیات و جالبترین نکات را درخصوص معاد بیان فرموده است.
عمیق ترین و حیرت انگیزترین مطلب در موضوع معاد گذشتن از گذرگاه های قیامت است. سفری بسیار طولانی در پیش است با راه های خطرناک و گردنه های صعب العبور، سخت و توشه کم.
حضرت علی علیه السلام فرمود: «آه از کمی توشه و طول سفر و وحشت و خوف راه و سختی ورودگاه (قبر و برزخ و قیامت)».
حضرت علی بن ابیطالب(ع) در سخنان درگهربارش، ایستگاه های قیامت را به گردنه های ترس آور و هولناک تشبیه می کند که عبور از آنها سخت و جانفرساست.
«خداوند شما را بیامرزد، وسایل سفر آخرت را آماده نمایید که ندای کوچیدن در میان شما داده شده(و به سوی خدا) بازگردید با توشه شایسته که به آن دسترسی دارید، زیرا که جلو شما گردنه ناهموار و منزل های ترس آور و هولناک است که از وارد شدن و توقف در آنها ناگزیرید».
مواقف قیامت بسیار است و در ایستگاه های مختلف، کاروان بشر را متوقف می سازند و اعمال و کردار او را مورد بررسی قرار می دهند.
امام صادق علیه السلام فرمود:
«هان ای مردم به حساب اعمال خود برسید پیش از آنکه شما را در پای حساب نگهدارند، زیرا که در قیامت پنجاه موقف هست که طول مدت هر موقف هزار سال است به حساب شما.»
سپس این آیه را تلاوت فرمود: «فی یوم کان مقداره خمسین الف سنه»
«در روزی که اندازه آن پنجاه هزار سال است.»
سخت ترین گردنه ها وهولناک ترین ایستگاه ها، موقف ارزیابی و سنجش اعمال با حضور شاهدان روز قیامت در دادگاه عدل خداوندی است دادگاهی که بندگان صالح و شایسته خدا را می گریاند.
جناب سلمان که مدال پر افتخار «سلمان منا اهل البیت-سلمان از ما خاندان رسالت است» را دریافت کرده و در اثر ایمان و طاعت در سلک اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام داخل شده است، با این وصف برای موقف حساب و عرض اعمال گریه می کند.
امام صادق(ع) فرمود: سلمان می گفت از شش چیز درشگفتم، سه تای آنها مرا می خندانند و سه تای آنها مرا می گریانند، اما آن سه که مرا می گریانند: 1-جدایی از دوستان (محمد(ص) و طرفداران آن حضرت) 2-هراس از مرگ و قیامت 3-ایستادن در پیشگاه خدا برای عرض اعمال و رسیدگی به حساب
در این زمینه پیام های مهم تربیتی و هشدارهای حساس از سوی پیشوایان معصوم رسیده است که توجه به آنها، توسن سرکش هوی و هوس را مهار و انسان را از خواب غفلت بیدار می کند و او را به مسئولیت های اعمال خویش متوجه می سازد. امام صادق(ع) فرموده است: اگر برای موقف حساب، هیچ سختی و ترس و وحشتی نبود بجز نشان دادن اعمال در پیشگاه خدا و رسوایی کنار رفتن پرده ها از روی اعمال پنهانی، برای همین سزاوار بود که انسان از آبادانی دوری گزیده و در سر کوه ها بسر برد، چیزی نخورد و نیاشامد و خواب و استراحت را بر خود حرام کند مگر در حال اضطراری که او را به کام مرگ فرو می برد.»
حضرت علی بن الحسین(ع) فرمود:
«سخت ترین ساعات فرزندان آدم سه ساعت است، اول در آن هنگام که در حال انتقال از این سرا و حاضر شدن فرشته مرگ است، دوم آن هنگام که سر از قبر بیرون کشد و احوال و اوضاع آن روز(رستاخیز) را ببیند سوم زمانی می باشد که برای عرض اعمال و رسیدگی به حساب در پیشگاه خداوند بایستد، آن وقت یا اهل آتش است که به جهنم رود یا اهل بهشت است و به سوی آن رهسپار شود.»
اما بدان که این ساعات بسیار نزدیک است، نزدیک تر از چشم به ابرو خیلی نزدیک است، باور کنیم!
آیا هیچ باورمان می آید که شاید تا چند لحظه دیگر زنده نباشیم؟ چیزی که برای عده ای حتمی است، خود ما هم مشاهده کرده ایم و می کنیم. همه اینها برای باور ماست، چه بسا فردا هم ما «مرده ای» باشیم که بر صفحه یقین دیگران حک بشویم
تازه آن وقت به خود بیاییم و فریاد بزنیم: خدایا مرا به دنیا بازگردان ، تا انسان صالح و مفیدی باشم
و جواب بشنویم: هرگز
این صحنه، حقیقتی است که واقع خواهد شد، همان طور که قیامت برپا خواهد شد. قیامت نیز مانند «مرگ» در یک لحظه تحقق می یابد، بلکه زودتر از یک لحظه، از یک لحظه، از یک چشم بر هم زدن نیز کمتر، خیلی خیلی زود
چه بسا در آینده ای نزدیک، زمین زیر و زبر شود، دریاها بخشکد، کوه ها از هم بپاشد، خورشید بی فروغ شود و قیامت تحقق بیابد.
آیا آماده مسافرت هستیم؟ اگر آری، پس کوله بار خود را آماده کنیم، توشه سفر برگیریم، حساب ها را تسویه کنیم که مرگ نزدیک است و پس از مرگ نیز قیامت حتمی است.
بعد از فراغت از بحث عالم «برزخ» و چگونگی آن شروع می کنیم به بحث درباره عالم قیامت که ششمین عالم و هجدهمین مرحله از دوران عمر انسان می باشد. اکنون با هم به تماشای صحنه هایی از قیامت می رویم، تا بیشتر باورمان شود که «آخرت»کجا است و چه ماجراهایی دارد...